ATAI

Osmanli tarihçisi. Ismi, Muhammed Ataullah'tir. Ataî diye meshur oldu. Osmanli alim ve sairlerinden Nevi diye meshur Yahya bin Pir Ali'nin ogludur. Bu sebebten Nev'izade diyede bilinir. 1583 (H.991) tarihinde Istanbul'da dogdu. 1635 (H.1044)'de Istanbul'da vefat etti. Vefa Camii bahçesinde babasinin yanina defnedildi. Ataullah Efendi, babasindan ve zamaninin büyük alimlerinden okuyup, aklî ve naktî ilimlerde üstün bir dereceye yükseldi. Evliyanin büyüklerinden Üsküdarli Azîz Mahmüd Hüdaî hazretlerinin teveccühlerine kavustu. 1605 tari hinde istanbul Cambaziyye Medresesi müderrisligine tayin edildi. 1608'de kadilik meslegini seçip, sirasiyla; Lofça, Babaeski, Varna, Rusçuk, Silistre, Tekfur dagi, Hezargrand, Tirnova, Tirhala, Manastir ve son olarakda Üsküp kadiliklarinda bulundu. Nev'îzade Ataullah Efendi, güzel ahlakiyla meshur oldu. Kadiligi esnasinda adaletten ayrilmadi. Sairligi olup, mesnevî lerinde, Nizamî ve Molla Camî' nin; gazellerinde ise babasi Nev'î ve Bakî'nin te'sirleri görülür. Mes nevîlerinin dili yabanci terkiplerin çoklugu bakimindan dikkat çeker. Ancak eski edebiyatin muayyen kaidelerinin imkan ver digi nisbette hikaye etme ve ifade yenilikleri arzeder. Ataî fikih ve tarih ilminde çok kiymetli eserler yazdi. Bunlardan bazilari sunlardir: 1- Hada-ik-ul-hakayik fi tekmilet-is-Sakayik; Kanunî Sultan Süleyman Han'dan, sultan dördüncü Murad Han devrine kadar yetisen alimlerin hal tercümelerini! anlatir. Tasköprülüzade' nin baslangicindan itibaren Osmanli alimlerinin hal tercüme lerini anlatan Sakayik-i nü' maniyye fi ulema-id devlet-il-Osmaniyye adli eserinin Edirneli Mecdî Efendi tarafindan yazilan Türkçe tercümesinin zeylidir. Tasköprülüzade'nin biraktigi yerden basladigi için, Sakayik zeyli diye de bilinir. 2- El-Kavl-ül-Hasen fi cevab-il Kavl-i Irmen, 3- Dîvan: Basilmamis olan bu eserin en mükemmel nüs nasi; Millet Kütüphanesi, Ali Emîrî Kismi, No: 302'de kayitlidir. 4-Hamse, 5-Münseat, 6-Fetava-i Ataiyye.