DARBHANE

Osmanli Devleti'nde para basan dâire, madenî para basilan yer. Darbhânenin târihi eskilere dayanmaktadir. Osmanli Devleti' nde ilk para Osman Bey zamaninda basildigi biliniyorsa da nerede basildigi bilinmiyor. Bilinen ilk Osmanli darbhânesi, Orhan Bey zamanindaki paralarin basildigi Bursa darbhânesidir. Sonralari, Selçuklular döneminde oldugu gibi Osmanli Türkleri de, bir çok yerlerde özellikle altin, gümüs ve bakir mâdenlerinin bulundugu civarlarda darbhâneler kurdular. 1453 yilinda istanbul'un fethi ile birlikte Fâtih Sultan Mehmed Han, para ve pul için ayri ayri darbhâneler kurdurdu. Pul basilan yere pul darbhânesi denirdi. Osmanli Devleti'nin; basta istanbul olmak üzere; Bursa, Edirne, Amasya Ayasulug, Üsküp, Belgrad, Serez, Diyâribekr, Haleb, Bagdâd, Trablus, Cezayir, Tunus, Misir, Bosnasarayi ve Tiflis sehirlerinde darbhâneleri vardi. Sultan üçüncü Mustafa Han devrinden itibaren; Misir, Trablus, Tunus ve Cezayir haricindeki darbhâneler kaldirildi. Darbhâne, evvelce saray hâricinde Bâyezîd ile Koska arasinda Simkeshâne Han'da iken, sonradan sarayin birinci avlusuna ve simdiki mahalline nakledildi. 1789'da, darbhâne tamir edilerek makinalari yenilendi. Tanzimat'tan sonra darbhâne, müdürlük olarak Mâliye nazirligina baglandi. 1842 târihine kadar çekiçle dövme suretiyle yapilan para basim islemi, çikartilan bir.kararname ile sarkaç usûlüne, 1853'de pres, 1911'den sonra ise makina presi usûlüne geçildi. Sultan Abdülaziz Han devrinde yapilan darbhâne binasi, Cumhuriyet döneminde de kullanilmaya devam edildi. Meskukât darbi yâni para basilmasi, defterdara bagli darbhâne emininin idaresinde idi. Buraya hâcegân-i dîvân-i hümâ-yûndan darbhâne emîni bakardi. Darbhâne eminligi senelik me' muriyetlerden olup, her sene yapilan Sevval tevcihâtinda vazifesinde birakilir veya degistirile^ rek yerine baskasi gelirdi. Darbhâne emininin emrinde bir kethüda (yardimci), sikkezanbasi adli baski âmiri, serçesme unvaniyla agirlik ve ayar kontrol me'muru (sâhib-i ayar), bir çesnici ve hesaplari tutan bir kâtib vardi. Darbhâneye çesitli ocaklardan gelen mâdenlerin te'min ve teslim islerine simsar bakardi. Darbhâne emininin muamelâti mâliyenin ikinci kalemi olan bas muhasebenin kontrolü altinda bulunup, isler hakkinda yevmiye defteri tutulurdu, istanbul disindaki darbhâneler çogunlukla mâden bulunan yerlerde kurulurdu. Osmanli Devleti'nin mâden ve darbhâneleri civarinda, kalp sikke basacak kalpazanlarin bulunmamasina dikkat edilir, hattâ bu hususta civar kadilara sik sik emirler verilirdi. Kalp sikke basildigi haberi alinir alinmaz derhâl bunlarin evleri aranir, imalâthaneleri basilir, basim âlet ve kaliplari müsadere edilerek suçlular hakkinda takibata geçilirdi. Nitekim Bagdâd'da bir kisi bu suç ile yakalanmis, dayaktan baska, bir deve üzerinde sehrin etrafinda dolastirilarak halka teshir edilmisti. Sonralari, darbhâne eminlerinin tâyinleri defterdarliktan alinarak sadâret makamina verildi. Emînlik adi, sultan birinci Mahmûd zamaninda Darbhâne nazirligi olarak degistirildi ve Tanzimat'a kadar bu adla anildi. 1835'de Mâliye hazinesiyle Darbhâne nazirligi birlestirildi. Yeni teskilâta Darbhâne-i âmire defterdarligi adi verildi. Bu teskilât 1838'de Umûr-i mâliye nezâreti oldu. Osmanli Devleti'nin sonuna kadar böyle devam etti.